به طور معمول، در بخش تولید یا تحقیقات علمی پژوهشی، از اتاق تمیز استفاده می شود. این محیطی است که سطح آلایندگی در آن بسیار پایین بوده و دما، رطوبت و فشار در آن کنترل می شود. بر اساس میزان تمیزی که در این محیط مورد نیاز است، طبقه بندی اتاق تمیز در نظر گرفته خواهد شد.

اتاق تمیز

اتاق تمیز در صنایعی مورد استفاده قرار می گیرد که ذرات بسیار ریز، بر فرآیند تولید یا تحقیق آن ها تاثیرات منفی دارد. آن ها از نظر اندازه و پیچیدگی متفاوت هستند و به طور گسترده در صنایعی مانند ساخت نیمه هادی ها، دارو سازی، بیوتکنولوژی، تجهیزات پزشکی و علوم زیستی استفاده می شوند.

سیستم طبقه بندی اتاق تمیز

سه روش کلی در طبقه بندی کلین روم وجود دارد که مطابق با استانداردهای 209D و GMP به شرح زیر می باشد:

بر مبنای تعداد ذرات

برابر با استاندارد مشخص شده 209D فدرال، در کلین روم، طبقه بندی مطابق با تعداد ذراتی است که قطر 0.5 میکرون در هر فوت مکعب را دارند. به طور معمول از این نوع طبقه بندی، برای اتاق تمیز صنعتی استفاده می شود.

بر مبنای کاربری و مدل محصولات

هنگامی که طبقه بندی کلین روم مطابق با میزان کاربرد محصول و حساسیت آن باشد، لازم است تا از استانداردهای بالا تری استفاده نمود.

بر مبنای GMP

بر اساس طبقه بندی GMP، کلاس های کلین روم A , B, C, D  با کلاس های 100 تا 100000  در نسخه D تعیین می شود که مطابق استاندارد فدرال بوده و با تعداد ذره هایی در اندازه ای به خصوص مقایسه می گردد.

کاربردهای هر کلاس بر مبنای کاربری و مدل محصولات

کلاس 100000، کلاس 10000 و کلاس 1000 را می توان با جریان هوای چند جهته یا یک طرفه بدست آورد. با این حال، باید اشاره نمود که اتاق ‌های تمیز با جریان هوای یک ‌طرفه گران ‌تر هستند. از سویی دیگر، جریان هوای چند جهته، برای دستیابی به این طبقه بندی ها کافی خواهد بود.

اتاق تمیز کلاس 100 سومین طبقه بندی در استانداردهای فدرال 209 است. به منظور رعایت مقررات، اتاق تمیز استاندارد کلاس 100 هرگز نباید از 100 ذره در فوت مکعب تجاوز کند.(ذرات 0.5 میکرون یا بزرگ تر).

کلاس10

کلاس 10 به محیطی اطلاق می شود که تعداد و اندازه ذرات در آن 0.5 میکرون و بزرگ تر در هر فوت مکعب بوده و حداکثر 10 عدد باشد. برای ساخت چیپست های الکتریکی، نیمه هادی ها، آی سی ها و قطعاتی که دارای ابعاد کوچکی همچون 2 میکرون هستند، از این کلاس در اتاق تمیز استفاده می شود.

کلاس100

با توجه به استانداردها و مقرراتی که اتاق تمیز کلاس 100 باید رعایت کند، انواع موادی که از آن ها تولید می شود، نیز محدود است. در نتیجه، مواد پانل یا دیوار در اتاق های تمیز کلاس 100 اغلب از موادی مانند اکریلیک سفید، فولاد یا فولاد ضد زنگ، آلومینیوم یا پلی کربنات ساخته می شوند.

علاوه بر تنظیم موادی که اتاق های تمیز از آن ها ساخته می شوند، باید مواد ورودی به اتاق های تمیز نیز تنظیم گردد.

کلاس1000

اتاق های تمیز کلاس 1000 اتاق هایی هستند که سطح غلظت ذرات معلق در هوا در آن ها کنترل می شود به طوری که هرگز از 1000 ذره در فوت مکعب تجاوز نکنند. اتاق تمیز کلاس 1000 دومین طبقه بندی پایین در استانداردهای فدرال 209 است.

استاندارد معادل سازمان بین المللی استاندارد(ISO) اتاق تمیز کلاس 1000 ISO 6 است. برخی از کاربردهای اصلی که اتاق تمیز کلاس 1000 برای آن ها استفاده می شود عبارت از ابزارهای بازرسی، الگوبرداری و یکپارچه سازی مانند یکپارچه سازی تراشه های چرخشی، رسوب لایه نازک و ریز ماشین کاری لیزری هستند.

به واسطه این کاربردهای متنوع، اتاق تمیز کلاس 1000 در صنایعی از جمله داروسازی، تحقیقات علمی، پزشکی، الکترونیک، نیمه هادی، فرآوری مواد غذایی و تولید صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.

کلاس10000

اتاق ‌های تمیز کلاس 10000 اتاق ‌هایی هستند که غلظت ذرات معلق در هوا در آن ها هرگز نباید از 10000 ذره در فوت مکعب بیشتر شود. کلاس 10000 و سایر کلاس ‌های پاکیزگی هوا در اتاق‌ ها و مناطق تمیز، طبقه بندی خود را بر اساس حداکثر تعداد ذرات مجاز در اتاق ‌ها در یک زمان نام‌ گذاری می ‌کنند.

وظیفه اصلی اتاق های تمیز فیلتر کردن مداوم هوا است تا ذرات ریز موجود در هوا به فناوری های بسیار حساس آسیب نرسانند. در کلاس 10000 هوا 40 تا 60 بار در ساعت تغییر می کند. با این حال، این کلاس در مورد محدودیت ها و قوانین مربوط به تمیز کردن، جابجایی و لباس سخت گیری خاصی ندارد.

بیشتر بدانید: چیلر تراکمی

نکات طبقه بندی بر مبنای GMP

همان گونه که اشاره شد، کلاس های مختلف در اتاق تمیز که شامل D,C,B,A می شود مطابق با طبقه بندی GMP، کلاس های بین 100 تا 100000 مشخص می شوند. برای آن که به سطوح تمیز در درجه هایی مانند B,C,D کلین روم دست یافته شود، میزان تعویض هوای اتاق تمیز در ساعت، باید بالا تر از 20 باشد. همچنین، برای آن که کلاس دلخواه ایجاد شود، از فیلترهای هپا استفاده می کنند.

نکات قابل توجه در انتخاب بهترین اتاق تمیز

برای انتخاب بهترین اتاق تمیز، لازم است موارد ذیل را در نظر داشت:

داشتن بالا ترین سطح در هر طبقه بندی یا کلاس بندی

در حالت کلی باید گفت که طبقه بندی اتاق تمیز، مطابق با استانداردهای تعیین شده، بر اساس میزان آلایندگی ذرات در هوا و طبق حجم معینی است. این طبقه بندی مطابق با استاندارد بین المللی اتاق تمیز انجام می شود که برابر با ایزو ی ۱۴۶۴۴- ۱ است.

دما و رطوبت

در اتاق تمیز، محدوده تغییر دما بر مبنای درجه سلسیوس تعیین شده و رطوبت نسبی مطابق با درصد اشباع است که می تواند الزاماتی را نیز به همراه داشته باشد. به صورت کلی، دما برای مواردی همچون تجهیزات و مواد، فرآیندها و شرایط پایدار محیط کنترل می شود. این در حالی است که جهت فرآیندهای تولید، کاهش بارهای الکتریسیته و فرآیندهای تولید، رطوبت کنترل خواهد شد.

انعطاف پذیری اتاق تمیز

طراحی اتاق تمیز، می بایست دارای انعطاف پذیری مناسبی باشد. پیش از طراحی، لازم است موارد ذیل را بررسی کنید:

• ارتفاع زیر پایه ها
• وجود ستون در محیط
• جنس و نحوه اجرای کف اتاق
• نحوه کنترل دما و رطوبت
• نیروی برقی در دسترس

فشار مناسب

یکی از الزامات مهم در اتاق تمیز، در نظر گرفتن فشار مناسب است. هنگامی که فشار در کلین روم از دیگر اتاق ها بیشتر باشد، فشار مثبت ایجاد می شود که با سیستم های تهویه مطبوع ایجاد خواهد شد.

سخن پایانی

در صورتی که برای تجهیز کلین روم در محیط خود نیاز به اطلاعات بیشتری در خصوص طبقه بندی اتاق تمیز دارید، می توانید مشاوره های تخصصی را از اکیاس اچ وک دریافت کنید. استفاده از تجهیزات تخصصی کلین روم و رعایت استانداردهای آن، می تواند بهترین کارآّیی را در محیط اتاق تمیز ایجاد کند.

منبع: اکیاس اچ وک